Τι πρέπει ν' αλλάξουμε στην εκπαίδευση

του Στράτου Στρατηγάκη

Δημοσιεύτηκε 26/7/2009

Λογικές ακούγονται οι περισσότερες από τις προτάσεις του ΣΠΔΕ (Συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης), όπως πολλές φορές μέχρι τώρα έχουν ακουστεί και προσπάθησαν να τις εφαρμόσουν λογικές προτάσεις. Όμως απέτυχαν παταγωδώς όλες οι προηγούμενες προσπάθειες. Οι αιτίες της αποτυχίας δεν έχουν διερευνηθεί σχεδόν καθόλου. Κάθε φορά «εντοπίζεται» η υποτιθέμενη αιτία που οδήγησε στην αποτυχία, εξορκίζεται η υποτιθέμενη αιτία, αλλάζουν όλα και πάλι αποτυχία εισπράττουμε. Όλα κρίνονται από την εφαρμογή. Δυστυχώς οι καλές προθέσεις δεν φέρνουν την επιτυχία. Το αποτέλεσμα μετράει.

Ζώνη πολιτισμού

Ας πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή. Προτείνεται ζώνη πολιτισμού με θέατρο, μουσική, λογοτεχνία και άλλα. Υπέροχη ιδέα. Ας φανταστούμε πως θα εφαρμοστεί. Παράταση λειτουργίας του σχολείου μέχρι τις 4 για να χωρέσουν στο πρόγραμμα οι καινούριες δραστηριότητες. Προκύπτει η ανάγκη του φαγητού. Σε όλες τις χώρες του κόσμου υπάρχουν τραπεζαρίες στα σχολεία με μαγείρους και τραπεζοκόμους. Εδώ το θρανίο θα γίνει τραπεζαρία και θα λειτουργήσει το… ταπεράκι της μαμάς, όπως ήδη λειτουργεί στο ολοήμερο Νηπιαγωγείο και Δημοτικό. Όλα αυτά στα σχολεία που δεν έχουν διπλοβάρδια, γιατί στα σχολεία με διπλοβάρδια δεν μπορούν να εφαρμοστούν ζώνες πολιτισμού. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η εφαρμογή θα είναι πρόχειρη και κακή. Οι απαραίτητοι καθηγητές θα διοριστούν το Νοέμβρη και βλέπουμε… Μέχρι τότε θα έχει απαξιωθεί η όποια προσπάθεια. Γιατί; Διότι προσπαθούμε να κάνουμε πολλά πράγματα με λίγα χρήματα και ανύπαρκτες υποδομές. Η αποτυχία είναι το φυσικό αποτέλεσμα κάθε τέτοιας πρόχειρα οργανωμένης προσπάθειας.
Οι απανωτές αποτυχίες τόσων ετών και τόσων «μεταρρυθμίσεων» είχαν ως αποτέλεσμα να χάσει ο κόσμος την εμπιστοσύνη του στο σχολείο, που πια στα μάτια των παιδιών και των γονιών θεωρείται αναξιόπιστο. «Θα τα μάθουμε στο φροντιστήριο κύριε, ακούς από τα παιδιά», πράγμα που δείχνει την περιφρόνησή τους για το σχολείο. Τα παιδιά κάνουν εκτός σχολείου τα πάντα από την αρχή. Ξένες γλώσσες, μαθηματικά, ελληνική γλώσσα, υπολογιστές μέχρι και… γυμναστική. Αυτό σημαίνει ότι θα αρνηθούν να μείνουν στο σχολείο μέχρι τις 4, γιατί δεν θα προλαβαίνουν τις εξωσχολικές δραστηριότητες. Δεδομένου ότι το σχολείο θεωρείται στα μάτια τους αναξιόπιστο, αντιλαμβανόμαστε τι θα γίνει. Πρέπει λοιπόν οι προτείνοντες την παραμονή του μαθητή στο σχολείο μέχρι τις 4 να προτείνουν και τον τρόπο με τον οποίο θα το πετύχουν. Ο τρόπος δεν είναι φυσικά μια υπουργική απόφαση, που θα περιφρονήσουν οι μαθητές, αλλά με ποιο τρόπο θα «κερδίσουμε» το μαθητή.

Αναλυτικά προγράμματα βιβλία, νέες μέθοδοι διδασκαλίας, νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση.

Πολύ ωραία για να λειτουργήσουν σωστά. Κατ’ αρχήν μιλάμε για διδάσκοντες που όχι μόνο δεν έχουν εκπαιδευτεί στους νέους τρόπους διδασκαλίας, αλλά για ανθρώπους που, πολύ συχνά, περισσότερα από 20 χρόνια διδάσκουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο, που τον έμαθαν εμπειρικά, αφού κανείς δεν τους δίδαξε πώς να διδάσκουν. Βλέπετε οι λεγόμενες καθηγητικές σχολές προσπαθούν να μορφώσουν επιστήμονες και όχι δασκάλους. Μόνο τώρα τελευταία μπήκαν κάποια μαθήματα παιδαγωγικών και διδακτικής στα προγράμματα σπουδών τους. Το πρόβλημα είναι λοιπόν ότι πρέπει πρώτα να ξεριζωθεί το παλιό και μετά να εγκατασταθεί το νέο, που κανείς δεν έχει αμφιβολία ότι βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Όλη αυτή η διαδικασία δε γίνεται με «επιμορφώσεις» μερικών ωρών, όπως γίνεται μέχρι τώρα. Θέλει δουλειά και οργάνωση σοβαρή.

Διορισμοί, αξιολόγηση

Όλος ο διοικητικός μηχανισμός του Υπουργείου Παιδείας είναι προβληματικός, αφού λειτουργεί με βάση το ρουσφέτι και την κομματική ταυτότητα. Έτσι γινόταν πάντα. Γι’ αυτό όλα γίνονται με δύο τρόπους.
Θέλεις να διοριστείς; Υπάρχει ο ΑΣΕΠ και ο δεύτερος τρόπος μέσα από πολλά παραθυράκια που έμειναν επίτηδες ανοιχτά.
Θέλεις να μετατεθείς; Υπάρχει το σύστημα με τα μόρια και οι αποσπάσεις στα γραφεία και στο ίδιο το Υπουργείο Παιδείας με απόλυτα ρουσφετολογικά κριτήρια. Φανταστείτε ότι όλος ο διοικητικός μηχανισμός του Υπουργείου Παιδείας κινείται στηριζόμενους σε αποσπασμένους καθηγητές, που παίρνουν τα μόρια του Αγίου Ευστρατίου, για παράδειγμα, ενώ εργάζονται στο… Μαρούσι. Η καταγγελία που έγινε πέρυσι για τους 41 καθηγητές που έχουν οργανική θέση στον Άγιο Ευστράτιο, ενώ υπηρετούν μόνο 8 είναι ενδεικτική του κλίματος. Το ζήτημα είναι ότι δεν στελεχώνονται οι υπηρεσίες με μόνιμους διοικητικούς υπαλλήλους, αλλά λειτουργούν όπως λειτουργούν. Μετά περιμένουμε αποδοτικότητα.

Ο φόβος

Η κάθε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να ξεπεράσει τη χρόνια καλλιεργημένη ευθυνοφοβία. Έχουν γαλουχηθεί πολλοί εκπαιδευτικοί με τη λογική ότι το λιγότερο επικίνδυνο είναι να μην κάνεις τίποτα. Έτσι η πρωτοβουλία και η καινοτομία είναι εξοβελιστέα από το σχολείο. Η συντομότερη απόδειξη είναι ότι δικάζεται η κα Στέλλα Πρωτονοταρίου πρώην διευθύντρια του 132 Δημοτικού σχολείου Αθηνών στη γκράβα γιατί έκανε πράγματα, που συνάντησαν τουλάχιστον την αποδοχή γονέων, μαθητών και δασκάλων. Κανείς ποτέ δεν δικάστηκε για όσα δεν έκανε. Αλλά και σε πιο μικρά πράγματα υπάρχει ο φόβος που οδηγεί στην απραξία. Ο καλύτερος τρόπος για να μη χαλάσουν τα μηχανήματα είναι να μη… χρησιμοποιούνται. Μ’ αυτή τη λογική έχουν μείνει αχρησιμοποίητα, να σαπίζουν στα σχολεία, εκατοντάδες μηχανήματα που κάποιοι χρεώθηκαν, ώστε να… προστατευτούν τα μηχανήματα.

Η εισαγωγή

Αν βρεθεί τρόπος να λυθούν τα προηγούμενα προβλήματα θα αρχίσει το σχολείο να λειτουργεί και θα φτάσουμε και στις εισαγωγικές εξετάσεις. Προτείνεται να μετράνε οι βαθμοί και των τριών τάξεων του Λυκείου. Αυτομάτως πάει «περίπατο» η αυτονομία του Λυκείου, που τέθηκε ως προμετωπίδα των αλλαγών. Όταν ο μαθητής γνωρίζει ότι θα μετρήσει η βαθμολογία του για τις εισαγωγικές θα ασχοληθεί μόνο με τη βαθμολογία του, και θα γυρίσει την πλάτη στις ζώνες πολιτισμού και τα υπόλοιπα, που δεν θα είναι χρήσιμα για την εισαγωγή. Αν πάλι γίνουν κι αυτά απαραίτητα θα οδηγηθούμε στον παραλογισμό να κρίνεται η επιτυχία από τη ζώνη πολιτισμού, όπως έγινε το 2000 με τα Θρησκευτικά που έκριναν την εισαγωγή στην Ιατρική. Με την έναρξη εφαρμογής θα οδηγηθούμε στην αποτυχία, γιατί δεν αντιμετωπίζεται το βασικό πρόβλημα που είναι η αναντιστοιχία της προσφοράς και της ζήτησης σπουδών. Θέλει δηλαδή ο μαθητής να σπουδάσει νομική και του δίνεις θέση στη λογιστική Κοζάνης. Αυτή η αναντιστοιχία δεν δημιουργήθηκε κατά λάθος ούτε έτυχε. Αντίθετα πέτυχε. Δημιουργήθηκε επί τούτου και βαφτίστηκε ανάπτυξη της περιφέρειας. Έτσι δεν υπάρχει ίση κατανομή προσφερομένων θέσεων στους νομούς σύμφωνα με τον πληθυσμό τους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται κάθε χρόνο η εσωτερική μετανάστευση για τις σπουδές. Η αναντιστοιχία αυτή αυξάνει το άγχος, την ανάγκη για φροντιστήριο, τη βαθμοθηρία και καταστρέφει το οποιοδήποτε ενδιαφέρον για τη γνώση, αφού μόνο η επιτυχία στη σχολή των ονείρων τους μετράει για τα παιδιά και πολύ σωστά κατά τη γνώμη μου. Αν λοιπόν δεν αντιμετωπιστεί ειδικά αυτό το τελευταίο δεν πρόκειται να δείξουν κανένα ενδιαφέρον τα παιδιά, οπότε δεν έχουν κανένα νόημα όλα τα προηγούμενα…

Το νομοσχέδιο

Κι ενώ όλα συζητούνται και η κυβέρνηση είναι ανοιχτή σε κάθε άποψη, κατατίθεται νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αιφνιδιαστικά το καλοκαίρι στο θερινό τμήμα της βουλής. Πώς δηλαδή προωθείται ο διάλογος όταν επιλέγεται ως στιγμή αυτή που θα τους πιάσει όλους στον ύπνο; Οι φοιτητές μετά την εξεταστική ξεκουράζονται στις παραλίες, μαζί με όλους εμάς στα περίφημα μπάνια του λαού. Η στιγμή και μόνο λέει πολλά και φυσικά διαγράφει κάθε προσπάθεια συναίνεσης. Αν σκεφτούμε ότι ακριβώς το ίδιο έκανε και ο κ. Στυλιανίδης, που τον προηγούμενο Ιούλιο ψήφισε το νόμο που αναγνωρίζει τα κολέγια, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει συνέχεια στο κυβερνητικό έργο…