Παιδεία χωρίς χρήμα και σχέδιο: Από τη σύγκριση με τη Γαλλία, στη σύγκριση με τη Βουλγαρία
Σάββατο, 29 Νοεμβρίου 2025
Του Στράτου Στρατηγάκη
Μαθηματικού - Ερευνητή
Χωρίς χρήματα Εκπαίδευση δεν γίνεται. Και με χρήματα Εκπαίδευση δεν γίνεται αν δεν έχεις σχέδιο. Στην Ελλάδα δεν έχουμε κανένα από τα δύο· ούτε χρήματα, ούτε σχέδιο. Ας ξεκινήσουμε από τα χρήματα. Ποτέ οι κυβερνήσεις δεν διέθεταν αρκετά χρήματα για την Εκπαίδευση. Σύνθημα από τη δεκαετία του 60 ήταν το 15% για την Παιδεία. Τα χρήματα που ξόδευε το κράτος μας για την Εκπαίδευση σημείωσαν μεγάλη αύξηση από το 2004 έως και το 2010. Ο τακτικός προϋπολογισμός για την Εκπαίδευση από τα 5.294 εκατομμύρια € το 2004 έφθασε στα 7.808 εκατομμύρια το 2010. Πρόκειται για αύξηση 47,48% μέσα σε 7 χρόνια.
Ο καλός δρόμος διακόπηκε απότομα από την οικονομική κρίση της επόμενης δεκαετίας. Η μείωση των δαπανών για την Εκπαίδευση κορυφώθηκε το 2016, όταν έφτασε στα 4.274 εκατομμύρια. Πρόκειται για πολύ μεγάλη μείωση που μας έφθασε στο 1 δις € λιγότερα χρήματα από το 2004. Από το 2017 και μετά υπάρχει πολύ μικρή αύξηση. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 2024 για να βρεθούμε πίσω στο επίπεδο του 2004, μόνο που οι τιμές δεν είναι ίδιες. Πρακτικά μπορεί να φτάσαμε στην ονομαστική τιμή του 2004 με τα 5.542 εκατομμύρια, αλλά στην ουσία είμαστε ακόμη πίσω διότι άλλη αξία είχε το ευρώ το 2004 και άλλη το 2024, για να καταλήξουμε στα 5.900 εκατομμύρια που προβλέπει ο προϋπολογισμός του 2026. Πρόκειται για αύξηση 6,06%, που δεν αντιστοιχεί σε μια χώρα που νοιάζεται για το μέλλον της, που έχει κατανοήσει ότι η ανάπτυξη περνά μέσα από την Εκπαίδευση.
Στο διάγραμμα βλέπουμε την κάτω γραμμή που μας δείχνει τα ποσά από τον τακτικό προϋπολογισμό και η επάνω γραμμή μας δείχνει τα ποσά από τον τακτικό προϋπολογισμό μαζί με τα ποσά από το πρόγραμμα των δημοσίων επενδύσεων. Βλέπουμε την κορύφωση του 2010 όταν… υπήρχαν χρήματα. Η πτώση απότομη και μεγάλη· η άνοδος μακριά και πολύ αργή.
Όλα αυτά αποτυπώθηκαν στις επιδόσεις των μαθητών, όπως μετρήθηκαν στο πρόγραμμα PISA, αποτυπώθηκαν στην εγκατάλειψη των κτιρίων, που έμειναν ασυντήρητα, τα πρόσφατα ατυχήματα με τους σοβάδες στα κεφάλια των μαθητών αλλά και την έκρηξη λέβητα και την πτώση καγκελόπορτας που είχαν θύματα. Αποτυπώθηκαν στην μέχρι 40% μείωση των μισθών των εκπαιδευτικών. Αποτυπώθηκαν και με την διακοπή των διορισμών εκπαιδευτικών, που δημιούργησε γερασμένο εκπαιδευτικό προσωπικό. Έτσι η πανδημία βρήκε τα σχολεία μας χωρίς σύγχρονο εξοπλισμό, με γερασμένο εκπαιδευτικό προσωπικό και έδωσε τη χαριστική βολή με την αποτυχία της τηλεκπαίδευσης. Όλα αυτά που ζήσαμε τα τελευταία 15 χρόνια δημιούργησαν απελπισία και έφεραν και τη βία των ανηλίκων, που μου φαίνεται αδιανόητη. Νέα παιδιά που θα έπρεπε να ονειρεύονται τι θα γίνουν όταν μεγαλώσουν να ονειρεύονται το μέλλον τους και να σχεδιάζουν τη ζωή τους, δέρνονται μεταξύ τους, δείχνοντας την απελπισία που έχει καταλάβει σημαντικό μέρος της νέας γενιάς.
Αυτή η δύσκολη κατάσταση που περάσαμε, με τη χρεοκοπία της χώρας, θα έπρεπε να σημάνει συναγερμό και να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της χώρας μας, να υπάρξει ομόνοια και σοβαρός σχεδιασμός, ώστε να μειώσουμε τις επιπτώσεις της χρεοκοπίας. Δεν έγινε κάτι τέτοιο, αντίθετα είχαμε τα Ζάππεια και τον ένα νόμο και ένα άρθρο, με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις της περικοπής των κονδυλίων να είναι πολύ μεγαλύτερες από των άλλων χωρών που βίωσαν μνημόνια και κατάφεραν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες. Διότι και με τα πολύ λιγότερα χρήματα, που επέβαλαν οι δανειστές να ξοδεύουμε για την Εκπαίδευση, θα μπορούσαμε να λύσουμε πράγματα που δεν απαιτούν χρήματα, όπως είναι, για παράδειγμα, το Εθνικό Απολυτήριο, αλλά και το τι και πώς διδάσκουμε. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, ότι έχοντας ήδη διανύσει το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα δεν διδάσκονται όλοι οι μαθητές της Γ Λυκείου πληροφορική και οικονομικά, αλλά μόνο μια ομάδα. Αυτά και πολλά άλλα φέρνουν αποτελέσματα και δεν χρειάζονται χρήματα. Θα μπορούσαν να έχουν γίνει πολλά πράγματα, αλλά χρειάζεται σχέδιο και συναίνεση. Τίποτα από τα δύο δεν έχουμε. Η Πορτογαλία, που βρισκόταν πολύ πίσω από εμάς τώρα βρίσκεται πολύ μπροστά μας σε πολλούς τομείς, όχι μόνο στην Εκπαίδευση. Κι’ αυτοί μνημόνια είχαν, και αυτοί είχαν δικτατορία για 50 χρόνια. Αυτοί κατέρρευσαν μάλιστα, όταν έχασαν τις αποικίες τους, αλλά τελικά μας ξεπέρασαν. Έτσι ενώ τη δεκαετία του 2000 συγκρίναμε την Ελλάδα με τη Γαλλία και τη Γερμανία, τώρα συγκρίνουμε τη χώρα μας με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία...